ETİK İLKELER ve YAYIN POLİTİKASI

Bilginin saygın, tarafsız ve paylaşıma açık olması ilkeleri ışığında Mekansal Araştırmalar Dergisi, yayın politikasını ve ilkelerini belirlemiştir. Sunulan yazıların, değerlendirme ve yayın sürecine dahil olan tüm paydaşların belirlenen etik ilkeler dahilinde davranması derginin bilimsel saygınlığını sağlamak bakımından önemli bulunmaktadır. Dergimizce sunulan yayın etiği beyanı, editörler, hakemler ve yazarları kapsamaktadır. Yayın etiği beyanı, Committee on Publication Ethics (Yayın Etiği Komitesi), (COPE, https://publicationethics.org) tarafından açık erişim olarak sunulan rehberler ve politikalar dikkate alınarak hazırlanmıştır. Mekansal Araştırmalar Dergisine yayınlanması için sunulan tüm yazılar için, yayın etiği süreci işletilir.

 

Yazarların Etik Sorumlulukları

Çalışmanın düzenlenmesi, verilerin elde edilmesi, analizi ve yorumlanmasında önemli katkı sunan, makalenin taslağını hazırlayan veya içerik bakımından eleştirel olarak gözden geçiren kişiler bir çalışma için yazar olarak kabul edilir. Yazar olarak tanımlanan kişiler çalışmayı son haline getirerek, yayınlanacak versiyona onay verme sorumluğundadır (Albert ve Wager, 2003).

Committee on Publication Ethics (COPE)’e göre yazarların sorumlulukları şu şekilde sıralanmıştır (Wager ve Kleinert, 2011, sf:309-316):  

• Sunulan çalışma etik sorumluluklar gözetilerek gerçekleştirilmiş olmalıdır.
• Yazarlar, çalışmanın sonuçlarını yansız, açık ve anlaşılır biçimde, herhangi bir değişiklik ve manüpilasyon yapmadan dürüstçe sunmalıdır.
• Yazarlar, çalışmanın sonuçlarının okuyucular tarafından doğrulanabilmesi ve değerlendirilebilmesi için araştırmanın metodunu açık ve yeterli biçimde açıklamış olmalıdır.
• Yazarlar dergiye çalışmayı sunmakla birlikte; çalışmanın orijinal olduğunu, intihal içermediğini, daha önce başka bir yerde yayınlanmadığını ve yayınlanmak üzere aynı anda başka bir dergiye değerlendirilmek için gönderilmediğini açıkça beyan etmiş olur.
• Yazarların her biri sunulan ve yayınlanan çalışmada sorumluluk sahibidir.
• Çalışmada yer alan yazarların katkısı belirtilmelidir.
• Çalışmaya destek olan kurumlar ve kaynaklarla birlikte, varsa, ilgili çıkar çatışmaları belirtilmelidir.

Etik Kurul İzni Hakkında

Dergimizde yayımlanacak makalelerde belirli kapsamdaki araştırma verilerinin kullanılması halinde Etik Kurul İzni’nin alınmış olması gerekmektedir. Çalışmanızı değerlendirilmek üzere iletirken, makale dosyanızla birlikte Etik Kurul İzin Belgenizi de lütfen ekleyiniz.

Çalışmanın etik kurul izni gerektiren çalışma grubunda yer almaması halinde Etik Beyan Formunu doldurunuz. Etik izni gerektiren çalışmalarda Araştırma ve Yayın Etiğine uyulduğu belirtilmelidir. Etik Kurul İzni gerektiren çalışmalarda, izinle ilgili bilgiler (kurul adı, tarih ve sayı no) yöntem bölümünde ve ayrıca makalenin sonunda verilmelidir.

Makalede metin içi örnek gösterim:
"Bu çalışma için etik kurul izni Çukurova Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulu'nun 07/06/2023 tarihli ve 1-XX-50-XX numaralı kararı ile alınmıştır."

Etik Kurul İzni Gerektiren Araştırmalar

• Anket, mülakat, odak grup çalışması, gözlem, deney, görüşme teknikleri kullanılarak katılımcılardan veri toplanmasını gerektiren nitel ya da nicel yaklaşımlarla yürütülen her türlü araştırmalar,
• İnsan ve hayvanların (materyal/veriler dahil) deneysel ya da diğer bilimsel amaçlarla kullanılması,
• İnsanlar üzerinde yapılan klinik araştırmalar,
• Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar,
• Kişisel verilerin korunması kanunu gereğince retrospektif çalışmalar.

Ayrıca;

• Kullanılan fikir ve sanat eserleri için telif hakları düzenlemelerine uyulduğunun belirtilmesi
• Başkalarına ait ölçek, anket, fotoğrafların kullanımı için sahiplerinden izin alınması ve belirtilmesi,
• Olgu sunumlarında “Aydınlatılmış onam formu”nun alındığının belirtilmesi gerekmektedir.

Etik Kurul İzni gerektirmeyen çalışmalar için  Etik Beyan formunu ıslak imzalı olarak makalenizle birlikte iletiniz. Etik kurul kararına gerek olmadığına dair beyan formunu tüm yazarların imzalamış olması gerekmektedir.

Çalışmanın Etik Kurul İzni gerektirmediğine dair Etik Beyan Formuna ulaşmak için lütfen tıklayınız.

 

Hakemlerin Etik Sorumlulukları

COPE raporunda (2017) hakemlerin etik sorumlulukları şu şekilde sıralanmıştır:

• Hakemler tarafsız ve adil biçimde, her türlü tarafgir bakış açısından uzak olarak, çalışmayı değerlendirmekle yükümlüdür.
• Hakemlerin uzmanlık alanının uygunluğu etkin değerlendirme için önemlidir. Hakemler gelen değerlendirme davetini kabul ederken, varsa uzmanlık alanı ile ilgili uyumsuzluk durumunu belirtmelidir.
• Hakemler değerlendirmede olası çıkar çatışmalarını gözetmelidir. Çıkar çatışmalarının varlığı söz konusu ise belirtilmeli, gereken hallerde değerlendirmeden çekilmelidir.
• Hakemler değerlendirme davetine cevap vermekte ve değerlendirme sürecinde verilen zaman kısıtlarına uymalıdır.
• Hakemler sunulan materyalin tümünü dikkate alarak değerlendirme yapar. Değerlendirmenin gizliliğini korumakla yükümlüdür. Hakemler derginin bilgisi olmaksızın, hiçbir şekilde yazarlarla iletişime geçemez ya da değerlendirme konusunda bilgi akışında bulunamaz.
• Hakemler etik ihlallerinden şüphelenmesi durumunda dergi yönetimine gerekli bildirimleri yapmalıdır.
• Hakemler değerlendirme sonucunda görüşlerini açık ve anlaşılır biçimde, tartışmaya yer olmaksızın, çalışmanın olumlu ve olumsuz yönlerini ifade ederek ve araştırmanın niteliğini arttırıcı yönde uyarılarda bulunarak hazırlar.

 

Editörlerin Etik Görev ve Sorumlulukları

Committee on Publication Ethics (COPE)’e göre editörlerin görev ve sorumlulukları şu şekilde sıralanmıştır  (Kleinert ve Wager, 2011, sf: 317-328):

• Editörler derginin içeriğinden ve bu kapsamda yayınlanan materyalden aşağıda belirtildiği şekilde sorumludur.
• Editörler, ticari düşünceden bağımsız, sağduyulu ve tarafsız kararlar vermeli, adil ve uygun bir hakem değerlendirme süreci sağlamalıdır.
• Editörler şeffaf, eksiksiz, dürüst raporlamayı teşvik eden editöryal politikalar benimsemelidir.
• Editörler, yayınlanan bir makaleyle ilgili araştırma ve yayın suiistimallerine dair şüpheleri veya iddiaları takip ederek dergi kapsamında yayınlanan çalışmaların bütünlüğünü korumalıdır.
• Editörler hakem sürecinden ya da editöryal süreçten kaynaklanan suiistimalleri önlemelidir.
• Editörler insanlar ve hayvanlarla yapılan çalışmalarda etik değerlere uygunluğu dikkate almalıdır.
• Hakemlere ve yazarlara süreç kapsamında kendilerinden ne beklendiği açıklanmalıdır.
• Editörler, olası editöryal çıkar çatışmalarını giderecek uygun politikalara sahip olmalıdır.

 

İntihal Değerlendirme Süreci

Yazarlar, sunulan makalenin içeriğinden ve yazarların etik sorumlulukları altında verilen yayın etiği ilkeleri doğrultusunda hazırlanmış olmasından sorumludurlar. Makaleler Turnitin (Plagiarism Detection Software) programı ile intihal amaçlı kontrol edilir. Benzerlik oranının kaynaklar hariç, %20'den fazla olan makaleler doğrudan reddedilir. 

 

Açık Erişim Politikası ve Arşivleme

Mekansal Araştırmalar Dergisi, Açık erişimli bir dergidir. Yazıların tam metinleri ücretsiz bir biçimde derginin web sayfalarında erişime açıktır. Budapeşte Açık Erişim Girişimi’nin (BOAI) açık erişim tanımı kapsamında, kişiler yayıncı ya da yazar(lar)ın izni olmaksızın, makalelerin tam metinlerini okuyabilir, indirebilir, kaynak göstermek şartıyla kopyalayabilir, dağıtabilir veya diğer yasal amaçlar için kullanabilirler.

 

Etik Olmayan Bir Durumla Karşılaşılması Halinde

Mekansal Araştırmalar Dergisi yayınlarını dikkate alarak, yukarıda bahsedilen etik sorumluluklar kapsamında uygun olmayan bir davranış veya içerikle karşılaştığınızı düşünüyorsanız lütfen maddergi@cu.edu.tr adresine e-posta yoluyla bildiriniz.

 

Kaynaklar

COPE Council (2017). COPE Ethical guidelines for peer reviewers, 05.01.2023 tarihinde COPE: https://publicationethics.org/sites/default/files/ethical-guidelines-peer-reviewers-cope.pdf adresinden alındı.

ŞİŞMAN, M. (2005). Kitap eleştirisi,  Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (41), 133-140.

WAGER, E. & ALBERT, T. (2003). How to handle authorship disputes: a guide for new researchers, COPE Report 2003, 05.01.2023 tarihinde COPE: https://publicationethics.org/files/2003pdf12_0.pdf adresinden alındı.

WAGER, E. & KLEINERT, S. (2011). Responsible research publication: international standards for authors, T. MAYER, N. STENECK içinde, Promoting Research Integrity in a Global Environment (s.309-328), Singapore: Imperial College PressWorld Scientific Publishing.